<p class="ql-block">十年前,我為本族撰寫(xiě)家譜時(shí),曾閱讀、收集了許多修身齊家格言,篩選后加以整理分類,載入本族家譜的“家規(guī)家訓(xùn)”篇?,F(xiàn)轉(zhuǎn)錄于下,予以交流:</p> <p class="ql-block"><b>羊有跪乳之恩,鴉有反哺之義。</b></p><p class="ql-block">網(wǎng)上搜得《中國(guó)古代二十四孝全圖》,也錄此存照。</p><p class="ql-block">元代郭居敬輯錄古代24個(gè)孝子的故事,編成《二十四孝》:</p><p class="ql-block">1.孝感動(dòng)天 2.親嘗湯藥 3.嚙指痛心</p><p class="ql-block">4.百里負(fù)米 5.蘆衣順母 6.鹿乳奉親</p><p class="ql-block">7.戲彩娛親 8.賣身葬父 9.刻木事親</p><p class="ql-block">10.行傭供母 11.懷橘遺親 12.埋兒奉母</p><p class="ql-block">13.扇枕溫衾 14.拾葚異器 15.涌泉躍鯉</p><p class="ql-block">16.聞雷泣墓 17.乳姑不怠 18.臥冰求鯉</p><p class="ql-block">19.恣蚊飽血 20.扼虎救父 21.哭竹生筍</p><p class="ql-block">22.嘗糞憂心 23.棄官尋母 24.滌親溺器</p> <p class="ql-block"><b>一、勉學(xué)</b></p><p class="ql-block">○玉不琢,不成器;人不學(xué),不知道。</p><p class="ql-block"> ——《禮記》</p><p class="ql-block">○業(yè)精于勤荒于嬉,行成于思?xì)в陔S。</p><p class="ql-block"> ——韓愈《進(jìn)學(xué)解》</p><p class="ql-block">○博學(xué)之,審問(wèn)之,慎思之,明辨之,篤行之,五者廢其一,非學(xué)也。</p><p class="ql-block"> ——程頤《二程集》</p> <p class="ql-block">○敏而好學(xué),不恥下問(wèn),是以謂之“文”也。</p><p class="ql-block"> ——《論語(yǔ)?公冶長(zhǎng)》</p><p class="ql-block">○強(qiáng)不知以為知,此乃大愚;本無(wú)事而生事,是謂薄福。</p><p class="ql-block"> ——《格言聯(lián)璧》</p><p class="ql-block">○古人學(xué)問(wèn)無(wú)遺力,少壯工夫老始成。</p><p class="ql-block">紙上得來(lái)終覺(jué)淺,絕知此事要躬行。</p><p class="ql-block"> ——宋?陸游《冬夜讀書(shū)示子聿 》</p><p class="ql-block">○學(xué)者用功,知行并進(jìn)。故知無(wú)窮,行亦無(wú)窮;行無(wú)窮,知愈無(wú)窮。先后之間,如環(huán)無(wú)端,故足貴也。</p><p class="ql-block"> ——清《陳確集》</p> <p class="ql-block">○茍有恒,何必三更眠五更起;</p><p class="ql-block">最無(wú)益,莫過(guò)一日曝十日寒。</p><p class="ql-block"> ——明?胡居仁?聯(lián)</p><p class="ql-block">○勿求博雜,但求專一。況讀書(shū)之道,只有兩件事,一為進(jìn)德,一為修業(yè)。進(jìn)德以誠(chéng)正修齊為歸宿,修業(yè)以謀生自衛(wèi)為正鵠。(注:誠(chéng)正修齊,即誠(chéng)意正心修身齊家;正鵠,目標(biāo))</p><p class="ql-block"> ——清《彭玉麟家書(shū)》</p><p class="ql-block">○綿世澤莫如為善,振家聲還是讀書(shū)。</p><p class="ql-block"> ——楊氏吾族祖訓(xùn)?聯(lián)</p> <p class="ql-block"><b>二、立身</b></p><p class="ql-block">○物格而后知至,知至而后意誠(chéng),意誠(chéng)而后心正,心正而后身修,身修而后家齊,家齊而后國(guó)治,國(guó)治而后天下平。自天子以至于庶人,壹是皆以修身為本。</p><p class="ql-block"> ——《大學(xué)》</p><p class="ql-block">○無(wú)惻隱之心,非人也;無(wú)羞惡之心,非人也;無(wú)辭讓之心,非人也;無(wú)是非之心,非人也。惻隱之心,仁之端也;羞惡之心,義之端也;辭讓之心,禮之端也;是非之心,智之端也。人之有是四端也,猶其有四體也。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p><p class="ql-block">○君子養(yǎng)心莫善于誠(chéng),致誠(chéng)則無(wú)它事矣。</p><p class="ql-block"> ——《荀子》</p> <p class="ql-block">○言必信,行必果;硁硁然小人哉。</p><p class="ql-block"> ——《論語(yǔ)》</p><p class="ql-block">○凡人所以立身行己,應(yīng)事接物,莫大于誠(chéng)敬。誠(chéng)者何?不自欺、不妄之謂也;敬者何?不忿慢、不放蕩之謂也。</p><p class="ql-block"> ——朱熹《朱子語(yǔ)類》</p><p class="ql-block">○君臣不信,則國(guó)政不安;父子不信,則家道不睦;兄弟不信,則其情不親;朋友不信,則其交易絕。</p><p class="ql-block"> ——武則天《臣軌》</p><p class="ql-block">○天行健,君子以自強(qiáng)不息;地勢(shì)坤,君子以厚德載物。</p><p class="ql-block"> ——《易傳》</p> <p class="ql-block">○合抱之木,生于毫末;九層之臺(tái),起于累土;千里之行,始于足下。</p><p class="ql-block"> ——《老子》</p><p class="ql-block">○智、仁、勇,此三者天下之通德,所以行之者也。故曰:“力行近乎仁,好問(wèn)近乎智,知恥近乎勇?!敝巳撸瑒t知所以自治;知所以自治,然后知所以治人。天下未有不能自治而能治人者也,此百世不易之道也。</p><p class="ql-block"> ——《史記?平津侯主父列傳》</p><p class="ql-block">○天將降大任于斯人也,必先苦其心志,勞其筋骨,餓其體膚,空乏其身,行拂亂其所為,所以動(dòng)心忍性,曾益其所不能。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p> <p class="ql-block"><b>三、孝悌</b></p><p class="ql-block">○弟子入則孝,出則悌,謹(jǐn)而信,泛愛(ài)眾,而親仁。行有余力,則以學(xué)文。</p><p class="ql-block"> ——《論語(yǔ)》</p><p class="ql-block">○老吾老,以及人之老;幼吾幼,以及人之幼。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○</span>事其親者,不擇地而安之,此乃孝之至也。</p><p class="ql-block"> ——《莊子?內(nèi)篇》</p> <p class="ql-block">○慈母手中線,游子身上衣。</p><p class="ql-block">臨行密密縫,意恐遲遲歸。</p><p class="ql-block">誰(shuí)言寸草心,報(bào)得三春暉。</p><p class="ql-block"> ——唐?孟郊《游子吟》</p><p class="ql-block">○親親、仁民、愛(ài)物,皆是行仁的事,但須先從孝悌做起,舍此便不是本。</p><p class="ql-block"> ——南宋?朱熹《朱子語(yǔ)類》</p><p class="ql-block">○事父兄之道,勤力代其勞苦,治生供其奉養(yǎng),更當(dāng)和氣柔色,宛轉(zhuǎn)承順;若家貧甘旨不充,但衣食粗給,得其歡心,亦不失為孝悌也。</p><p class="ql-block"> ——元?王結(jié)《文忠集》</p> <p class="ql-block">○兄須愛(ài)其弟,弟必恭其兄。勿以纖毫利,傷此骨肉情。</p><p class="ql-block"> ——明?方孝孺《遜志齋集》</p><p class="ql-block">○孝莫辭勞,轉(zhuǎn)眼便為人父母;善毋望報(bào),回頭但看爾兒孫。</p><p class="ql-block"> ——《格言聯(lián)璧》</p><p class="ql-block">○萬(wàn)惡淫為首,百善孝為先。妻賢夫禍少,子孝父心寬。</p><p class="ql-block"> ——《重訂增廣》</p> <p class="ql-block"><b>四、勤儉</b></p><p class="ql-block">○克勤于邦,克儉于家。</p><p class="ql-block"> ——《尚書(shū)?大禹謨》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○儉節(jié)則昌,淫佚則亡。</span></p><p class="ql-block"> ——《墨子?辭過(guò)》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○儉,德之共也;侈,惡之大也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;"> ——《左傳?莊公二十四年》</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○民生在勤,勤則不匱。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;"> ——《左傳?宣公十二年》</span></p> <p class="ql-block">○一粥一飯,當(dāng)思來(lái)處不易;半絲半縷,恒念物力維艱。</p><p class="ql-block"> ——《朱子治家格言》</p><p class="ql-block">○歷覽前賢國(guó)與家,成由勤儉敗由奢。</p><p class="ql-block"> ——唐?李商隱《詠史》</p><p class="ql-block">○懶惰乃敗家之源,勤勞是立身之本。大富由命,小富由勤。</p><p class="ql-block"> ——宋?楊萬(wàn)里《家訓(xùn)》</p> <p class="ql-block">○由儉入奢,易于下水;由奢返儉,難于登天。</p><p class="ql-block"> ——《曾文正公家書(shū)》</p><p class="ql-block">○勤能補(bǔ)拙,儉以養(yǎng)廉。</p><p class="ql-block"> ——《格言聯(lián)璧》</p><p class="ql-block">○吃不窮,穿不窮,不會(huì)算計(jì)一世窮。</p><p class="ql-block"> ——南京民諺</p> <p class="ql-block"><b>五、治家</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○</span>治家嚴(yán),家乃和;居鄉(xiāng)恕,鄉(xiāng)乃睦。</p><p class="ql-block"> ——清?張鑒 《淺近錄·家法》</p><p class="ql-block">○勤儉,治家之本;和順,齊家之本;謹(jǐn)慎,保家之本;詩(shī)書(shū),起家之本;忠孝,傳家之本。</p><p class="ql-block"> ——《格言聯(lián)璧》</p><p class="ql-block">○但望子孫賢能,不望金錢(qián)富饒。子孫不肖,積衣、積谷、積銀、積錢(qián)、積產(chǎn)、積書(shū),都無(wú)用處。彼見(jiàn)錢(qián)多,不知艱難撙節(jié),游蕩驕逸,反而害渠一生。</p><p class="ql-block"> ——清《彭玉麟家書(shū)》</p> <p class="ql-block">○居家戒爭(zhēng)訟,訟則終兇;處世戒多言,言多必失。</p><p class="ql-block"> ——清《朱子治家格言》</p><p class="ql-block">○父子和而家不敗,兄弟和而家不分,鄉(xiāng)黨和而爭(zhēng)訟息,夫婦和而家道興。</p><p class="ql-block"> ——清《重訂增廣》</p><p class="ql-block">○子孫若如我,留錢(qián)做什么?賢而多財(cái),則損其志;子孫不如我,留錢(qián)做什么?愚而多財(cái),愈增其過(guò)。</p><p class="ql-block"> ——清?林則徐?聯(lián)</p> <p class="ql-block">○難消之味休食,難得之物休蓄。難酬之恩休受,難久之友休交。難再之時(shí)休失,難守之財(cái)休積。難雪之謗休辯,難釋之忿休較。</p><p class="ql-block"> ——清《重訂增廣》</p><p class="ql-block">○貧而無(wú)諂,則貧不至于濫;富而無(wú)驕,則富不至于淫。</p><p class="ql-block"> ——宋?楊時(shí)《龜山集》</p><p class="ql-block">○創(chuàng)業(yè)難,守業(yè)更難,須知物力維艱,事事莫爭(zhēng)虛體面; 居家易,治家不易,欲自我身作則,行行當(dāng)立好規(guī)模。</p><p class="ql-block"> ——當(dāng)代?吳玉章?聯(lián)</p> <p class="ql-block"><b>六、處世</b></p><p class="ql-block">○己所不欲,勿施于人。</p><p class="ql-block"> ——《論語(yǔ)》</p><p class="ql-block">○窮則獨(dú)善其身,達(dá)則兼濟(jì)天下。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○世事讓三分,天空地闊;心田培一點(diǎn),子種孫收。</span></p><p class="ql-block"> ——《格言聯(lián)璧》</p> <p class="ql-block">○知足常樂(lè),能忍自安。</p><p class="ql-block"> ——民間?聯(lián)</p><p class="ql-block">○勿以惡小而為之,勿以善小而不為。</p><p class="ql-block"> ——《諸葛亮集》</p><p class="ql-block">○善欲人見(jiàn),不是真善;惡恐人知,便是大惡。</p><p class="ql-block"> ——清《朱子治家格言》</p> <p class="ql-block">○無(wú)道人之短,無(wú)說(shuō)己之長(zhǎng);施人慎勿念,受恩慎勿忘。</p><p class="ql-block"> ——南朝梁?蕭繹《戒子篇》</p><p class="ql-block">○心術(shù)不正,其終必至于敗國(guó)亡家。</p><p class="ql-block"> ——宋?朱熹《朱子語(yǔ)類》</p><p class="ql-block">○生于憂患而死于安樂(lè)也。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p> <p class="ql-block"><b>七、待人</b></p><p class="ql-block">○知人者智,自知者明;勝人者有力,自勝者強(qiáng)。</p><p class="ql-block"> ——《老子》</p><p class="ql-block">○益者三友,損者三友。友直,友諒,友多聞,益矣;友便辟,友善柔,友便佞,損矣。</p><p class="ql-block"> ——《論語(yǔ)》</p><p class="ql-block">○君子之交淡若水,小人之交甘若醴。君子淡以親,小人甘以絕。彼無(wú)故以合者,則無(wú)故以離。</p><p class="ql-block"> ——《莊子》</p> <p class="ql-block">○水至清則無(wú)魚(yú),人至察則無(wú)徒。</p><p class="ql-block"> ——《漢書(shū)?東方朔傳》</p><p class="ql-block">○朋友之道,德業(yè)相長(zhǎng)為本,飲食燕行其末也;質(zhì)誠(chéng)款洽為良,虛懨文飾其蔽也。</p><p class="ql-block"> ——明?朱舜水《舜水遺書(shū)》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○能下人,是有志;能容人,是大器。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;"> ——明?王陽(yáng)明家書(shū)《示憲兒》</span></p> <p class="ql-block">○近朱者赤,近墨者黑;聲合則響清,形正則影直。</p><p class="ql-block"> ——晉?傅玄《太子少傅箴》</p><p class="ql-block">○不責(zé)人小過(guò),不發(fā)人隱私,不念人舊惡,三者可以養(yǎng)德,亦可以遠(yuǎn)害。</p><p class="ql-block"> ——明?《菜根譚》</p><p class="ql-block">○我不識(shí)何等為君子,但看每事肯吃虧的便是;我不識(shí)何等為小人,但看每事好便宜的便是。</p><p class="ql-block"> ——清?《格言聯(lián)璧》</p> <p class="ql-block"><b>八、敦品</b></p><p class="ql-block">○上善若水,水善利萬(wàn)物而不爭(zhēng),處眾人之所惡,故幾于道。</p><p class="ql-block"> ——《老子》</p><p class="ql-block">○君子有三戒:少之時(shí)血?dú)馕炊?,戒之在色;及其壯也,血?dú)夥絼?,戒之在斗;及其老也,血?dú)饧人?,戒之在得?lt;/p><p class="ql-block"> ——《論語(yǔ)》</p><p class="ql-block">○富貴不能淫,貧賤不能移,威武不能屈,此之謂大丈夫。</p><p class="ql-block"> ——《孟子》</p><p class="ql-block">○夫君子之行,靜以修身,儉以養(yǎng)德,非澹泊無(wú)以明志,非寧?kù)o無(wú)以致遠(yuǎn)。</p><p class="ql-block"> ——《諸葛亮集》</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○</span>自修之道,莫難于養(yǎng)心;養(yǎng)心之難,又在慎獨(dú)。</p><p class="ql-block"> ——《曾國(guó)藩誡子書(shū)》</p><p class="ql-block">○安詳是處事第一法,謙退是保身第一法,涵容是處人第一法,灑脫是養(yǎng)心第一法。</p><p class="ql-block"> ——《小窗幽記》</p><p class="ql-block">○氣是無(wú)名火,忍是敵災(zāi)星。但存方寸地,留與子孫耕。</p><p class="ql-block"> ——《重訂增廣》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○</span>貧莫斷書(shū)香,貴莫貪賄贓。</p><p class="ql-block"> ——清?紀(jì)曉嵐臨終遺訓(xùn)</p> <p class="ql-block">○淌自己的汗,吃自己的飯,自己的事情自己干,靠天靠地靠祖宗,不算是好漢。</p><p class="ql-block"> ——清?鄭板橋《誡子遺言》</p><p class="ql-block">○無(wú)財(cái)非貧,無(wú)學(xué)乃為貧;無(wú)位非賤,無(wú)恥乃為賤;無(wú)年非夭,無(wú)述乃為夭;無(wú)子非孤,無(wú)德乃為孤。</p><p class="ql-block"> ——清?《圍爐夜話》</p><p class="ql-block">○一絲一粒,我之名節(jié);一厘一毫,民之脂膏。寬一分,民受賜不止一分;取一文,我為人不值一文。</p><p class="ql-block"> ——清?張伯行《禁止饋送檄》</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">○</span>事能知足心常愜,人到無(wú)求品自高。</p><p class="ql-block"> ——清?陳鍔(字養(yǎng)愚,號(hào)白崖)?聯(lián)</p><p class="ql-block"><b>(完)</b></p> <p class="ql-block"><b>附:楊氏家規(guī)</b></p><p class="ql-block">奉先祖 孝父母 友兄弟 和夫婦 </p><p class="ql-block">敦親朋 睦鄰里</p><p class="ql-block">勤執(zhí)業(yè) 儉持家 謹(jǐn)教子 慎交友 </p><p class="ql-block">遵法紀(jì) 守信用</p><p class="ql-block">戒淫盜 戒賭毒 戒酗酒 戒爭(zhēng)訟 </p><p class="ql-block">戒邪巫 戒幫會(huì)</p><p class="ql-block">莫驕貧 莫諂富 莫恃才 莫凌弱 </p><p class="ql-block">莫欺名 莫貪贓</p> <p class="ql-block">天地玄黃,宇宙洪荒。</p><p class="ql-block">祖訓(xùn)諄諄,謹(jǐn)遵莫忘。</p><p class="ql-block"> ——2018.11.22.小雪 于棗香居</p><p class="ql-block"> 2025.1.22.臘月廿三重訂</p>